Hôm nay 15/5, tại Hà Nội, Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) đã long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 100 năm ngày thành lập ĐHQG Hà Nội (16/5-1906 – 16/5-2006) và đón nhận Huân chương Sao Vàng.

Tới dự với lễ kỷ niệm có Chủ tịch nước Trần Đức Lương, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười, Lê Khả Phiêu, nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình, cùng đông đảo các đồng chí lãnh đạo các bộ, ban, ngành, cơ quan Trung ương và địa phương, các vị khách quốc tế, các nhà giáo, nhà khoa học lão thành, cùng đông đảo các thế hệ cán bộ, sinh viên của ĐHQG Hà Nội qua các thời kỳ.

Cách đây vừa tròn 100 năm, ngày 16/5 – 1906, một sự kiện trọng đại đánh đấu sự khởi đầu của nền giáo dục đại học hiện đại Việt Nam. Đại học Đông Dương nay là ĐHQG Hà Nội ra đời. Đại học Đông Dương - đại học đa ngành, đa lĩnh vực đầu tiên ở Việt Nam và các nước trên bán đảo Đông Dương.

Chính tại ngôi trường này, nhiều sinh viên đã được tiếp xúc với những trào lưu tiến bộ, hăng say học tập nhằm tiếp thu và làm chủ kiến thức khoa học hiện đại để phụng sự Tổ quốc, dân tộc, tích cực tham gia các phong trào yêu nước, trong đó có những người đã trở thành những nhà khoa học, nhà văn hóa lớn của đất nước như Hồ Đắc Di, Tôn Thất Tùng, Nguyễn Văn Huyên, Nguyễn Phan Chánh, Vũ Đình Hoè, Hoàng Minh Giám... và những nhà trí thức cách mạng nổi tiếng, như Trường Chinh, Nguyễn An Ninh, Nguyễn Thái Học, Võ Nguyên Giáp, Tôn Quang Phiệt ...

Chỉ 3 tháng sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, Lễ khai giảng đầu tiên của Đại học Quốc gia Việt Nam đã được tổ chức trọng thể dưới sự chủ toạ của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào ngày 15/11/1945 tại Giảng đường lớn 19 Lê Thánh Tông Hà Nội. Đại học Quốc gia Việt Nam đã kế thừa truyền thống học thuật của Đại học Đông Dương, được bổ sung những yếu tố dân tộc và cách mạng. Sự kiện trọng đại này đã đi vào lịch sử nước nhà như một mốc son đánh dấu sự ra đời của nền giáo dục đại học cách mạng Việt Nam với sứ mệnh đào tạo đội ngũ trí thức mới nhằm đáp ứng những yêu cầu cấp bách của công cuộc xây dựng và bảo vệ Nhà nước dân chủ nhân dân non trẻ.

Từ đây, cũng tại chính tòa nhà cổ kính của Đại học Đông Dương, những người thầy đã từng tham gia xây nền đắp móng cho Đại học Quốc gia Việt Nam kháng chiến như các giáo sư Ngụy Như Kontum, Lê Văn Thiêm, Đặng Thai Mai, Đào Duy Anh, Trần Văn Giàu, Cao Xuân Huy, Nguyễn Hoán, Dương Văn Thời, Nguyễn Văn Chiến... đã cùng các thế hệ học trò xuất sắc của mình tiếp tục tổ chức đào tạo và nghiên cứu khoa học trong suốt nửa thế kỷ qua, đạt được những thành tựu làm nền tảng cho sự phát triển các ngành khoa học tự nhiên và xã hội - nhân văn ở Việt Nam, bổ sung thêm thành tích đào tạo nguồn nhân lực và nhân tài phục vụ sự nghiệp giải phóng miền Nam, xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, thống nhất đất nước. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ cứu nước, hàng nghìn cán bộ giảng dạy, sinh viên của trường đã tình nguyện rời bút nghiên, lên đường ra mặt trận tham gia chiến đấu, trong đó hàng trăm người đã anh dũng hy sinh.

Tiến hành đổi mới hệ thống giáo dục đại học nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực phục vụ nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, Chính phủ đã ban hành Nghị định 97/CP ngày 10/12/1993 về việc thành lập Đại học Quốc gia Hà Nội trên cơ sở sắp xếp tổ chức lại một số trường đại học và viện nghiên cứu khoa học ở Hà Nội, trước mắt là 3 trường đại học lớn: Đại học Tổng hợp Hà Nội, Đại học Sư phạm Hà Nội l và Đại học Sư phạm ngoại ngữ. ĐHQG Hà Nội được Nhà nước giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cao, được ưu tiên đầu tư về tài chính và đội ngũ cán bộ để thực hiện nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, trình độ cao và nhân tài cho sự nghiệp CNH-HĐH đất nước.

Khởi đầu từ sự hợp nhất của ba trường đại học lớn vốn tồn tại riêng biệt và trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo, ĐHQG Hà Nội đã từng bước hoàn chỉnh theo mô hình cơ quan sự nghiệp đào tạo - khoa học thuộc chính phủ với 4 trường đại học và 6 khoa trực thuộc, 2 viện và l0 trung tâm nghiên cứu khoa học thuộc nhiều lĩnh vực chuyên môn. Đội ngũ cán bộ đã phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng với 2723 cán bộ, công chức, trong đó có 1516 cán bộ giảng dạy với hàng trăm giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ khoa học, tiến sĩ. Tỷ lệ cán bộ giảng dạy có trình độ trên đại học chiếm gần 70%. Số GS, PGS công tác tại ĐHQG Hà Nội chiếm 23,56% tổng số GS, PGS của ngành GD-ĐT và chiếm 9,6 % tổng số GS, PGS của cả nước. Bước đầu khẳng định uy tín về chất lượng đào tạo là thành tựu quan trọng hàng đầu của ĐHQG Hà Nội. Hoạt động khoa học công nghệ (KH-CN) của ĐHQG Hà Nội cũng đạt được những tiến bộ lớn. Quy mô hoạt động KH-CN đã tăng trưởng vượt bậc, kinh phí NCKH đã tăng gần 25 lần sau 10 năm. Giá trị lý luận và thực tiễn của hoạt động KH-CN những ngừng được nâng cao. Nhiều công trình NCKH của ĐHQG Hà Nội được tặng những giải thưởng lớn, trong đó có 13 giải thưởng Hồ Chí Minh, 16 giải thưởng Nhà nước và hàng chục giải thưởng khoa học có uy tín trên thế giới..

Tại Lễ kỷ niệm, thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã gắn tấm Huân chương Sao Vàng lên lá cờ truyền thống của nhà trường. Phần thưởng này trước hết là sự đánh giá và ghi nhận của Đảng và Nhà nước đối với những cống hiến to lớn của ĐHQG Hà Nội trong suốt một thế kỷ vừa qua đối với sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời thể hiện sự kỳ vọng và trách nhiệm mà Đảng, Nhà nước và xã hội tin tưởng, giao phó cho thầy và trò ĐHQG Hà Nội.